Monday, April 5, 2010

CHHUNGKAW HMING (SURNAME) TITI-THU-KHAW-CHANG (CHATTING)

Kum 40 - chuang zet kal ta ah khan
Yangon (Rangoon) Mayfair Ballroom-ah thiante nen Pu Sangkhuma KLM
(L.S.Hanner) hovin thlang sap pui nunzir lam-thai, Cha-cha-, Rock 'n
Roll, Slow fox-trod leh Home Waltz te kan chhim ve thin a. Chunglai
hun chuan Rangoon-ah Westerner leh Diplomacy lam an la tam hle a,
saptawng a la popular (lar) hle bawk. Mayfair Ballroom-ah phei chuan
Englsih chauh hman a nih avangin a tlanchham deuh te pawhin,
"Halleluijah, Thiam tawk tal hian Aw! I hril ang u", kan ti ve tang
tang thin. No han dawm tam deuh hnu phei chuan chawngphul-sih-chhum an
sawi ang mai, kan phul liam ve bawrh bawrh thin. Kan thianpa pakhat
pawh zan khat chu 'Partner' inchuhin German Diplomacy-a mi nen an buai
a, Police-ah kan insawifel thei ta hram a, a chhan chu millitary
personnel kan lo nih vang a ni.

Rangoon Pen-pal club member-ahte kan tel ve a, 'pen-friend' te
neiin lehkhate kan inthawn thin. Vawi khat chu ka pen-friend neih ve
chhun chuan zawhna a rawn siam ta cher mai, "What is your first name?
and what is your surname?" tiin. Ka chhanletna-ah chuan "I don't have
first and second name, and I don't have Surname, we the people of
Burma have no fisrt or surname", ka'n ti ve khauh mai ni khan ka
hria.

Hman deuhva AEF (Asia Evangelistic Fellowship) ah khan Dr.
Kawlthangvuta chu National Chariman a nia, Dr, Rualthankhuma General
Secretary a ni. National Committee member nifawmin Dr. Khuang (Fam)
chu Finance (Treasurer) a ni bawka, tin kei chu Auditor ka ni ve a.

Kum 1987 khan Pu,Tialhleithanga Theological college, America
(U.S.A) a a zirna tur ngaihtuahpuina nei fawmin Insein, BOC
Pi,Bualchini inah National committee kan thuhova, rorelna kan nei a.
Tihturte kan tih zawh hnu-ah titi-khaw-chang sawihovin kan inkawm hlim
ta zel a.

Kawlram mizote zinga mithiam filawr kan neih hmasa Dr.Khuanga
(Fam) chuan Doctorate Ph.D (Physic) degree Australia University-a a
zir laia a thil tawn mak, nuihzat-thlak ang reng tak, zirtirleh
kawhhmuh tha tak nei a sawi a, bengsikin kan ngaithla thap a.

Hetiang hian a sawi a: Ni khat chu Picnic-in kan intiharh a, kan
haw lam chuan motor chung atangin ka in zawh tawh theitui bur ruak chu
tlanpahin motor kawngah ka theh thla ta mai a. Kan awmna hmun thlengin
Police-te chuan min man tumin min rawn umzui ngar ngar chu niin, kan
awmna hmun kan thlen chuan min man ta chu a ni reng mai a.

Police-te chuan Summary of Evidence (S.O.E) an han ziah dawn
chuan ka hming min zawt a. "Khuanga" tiin ka chhanga, a spell thlengin
ka hrilh a. Police chuan, 'What is your first name and what is your
surname?' tiin min zawt dilchhut hle mai a. "I am Burma-Mizo national,
so I have no such Names, surmane or first name. My full name is
Khuanga", tiin ka chhanga, "Oh, yes great!" an ti ta ringawt a. Mak an
ti hle a ni ta ve ang, a tuka chanchinbu (News) ah chuan a HEADING- ah
"KHUANGA WITHOUT SURNAME" tih a rawn chuang ta talh zunia !!! tiin a
sawi a, kan nui dar dar a.

Zoram khawvela kan milian leh thiamsangte zinga thenkhatte
pawhin an mizona hming zahpuiin hnamdangte tih dan entawnin, tunge an
nih hriat theih loh khawpin zia an thup a. Mizote mizona Identity leh
literature chu dimdawina awm miah lovin an nghaisa sik-sawi chhe vek
ang tih a hlauhthawnawm ta. A thente phei chu hmeichhia nge mipa tih
pawh kan hre hrang thei ta lo a ni ber. Mizoram Doordarshan-a chanchin
puangtute chanchin puannah pawh minarante tan tawnghriatloh a tam ta
lutuka, a lohtheihloh chu a awm ngei a, a theih ang thleng chu mizo
tawng ngei ni thei se a va tha dawn em!! He pa chu a va thing-pentawng
tak em (Primitive feeble-minded) min ti seksek, Nula Routmaii angin
"Thiamthu sawi thei ka ni lo" ka ti mai dawn a ni.

Myohla khuaa Pitar kum 70 laia upa tawngtai pawhin, "Aw my God,
sual kawng lamah kan speed te a over lutuk loh nan kan kete hi han
brake thin la, I goal thianghlim ngeiah min khalh lut ang che", han ti
ve tlat a. Chuvangin Doordarshan mizo channel-a chanchin puangtute
pawh hi an demawm chuang lo mai thei bawk. Uanthuanna leh chapona lam
mi lovin, tu huat-thumah chang suh se, han inzep telve leh zauh ila,
lan tir tum ber lamah zawk kan rilrute I lo nghat tlang teh ang u.

1980 atanga kohhran chungchanga kan indawrna-ah sapram mite
hriatthiam zawng tur leh chhiar nuam an lo tih zawk beiseina avangin
ka hming ziah dan ka tidanglam ve khanglang a. Thu hlawm hnih (Two
Syllables) ziah zawm thin kha ka'n ziak hrang ve ta a. (Lianhlira tih
kha Lian Hlira tiin) khawvel dan tlangpui leh grammatical system
kalkan chauh pawh ni lo, a dera sapram mite hmuha surname nei ve anga
han inlantir kha ka chhungril tak thla chu a ngam chiah thei lo.
Engvang nge tih chuan mizo literature leh Grammar ngunthluk taka kan
lo zir chhohnaah te leh hmingtak, hmingbik (Proper noun) chu ziah zawm
tur tih dante khan ka rilru laimu a chhuahsan theih loh vang ber niin
ka hria. Chu mai a ni lo, Mizo hnam phatsan leh Mizo Identity
tihdanglam tumtu ni ta hlialah ka inngai ru tlat thin.

1996-1998 Salvation Army Officer training College leh Tarmwe
corps commanding officer ka vawn lai khan sapram atanga hotu liante
an lo kala, Myanmar SA Officers secret personal Record fel taka
siamthat-lehna an thawk a. Captain pakhat hming ziah dan (L.Ralte leh
Lianvella ti tein a lo ziak thin a) leh ka hming ziah dan (Lian Hlira
tiin officer record-ah ka lo ziak thin a) kan hotu liante chuan an
rawn complain ta a. "Salvation Army khawvelah leh International
Headquarters lamah Mizote hi kan hlo hre chiang nal (Familiar) hle a,
an hming ziah dan leh mipa leh hmeichhia thlengin kan lo hre thei a
sin, Mizo in ni lo em ni? Mingo val, London-val meuhin zawhna a'n siam
tak khauh mai chu leh!! Nuih chhuak lo chung, zah-nuih an sawi ang
maiin vei-nuih deuh vur chungin, "Yes, we are Mizo" ka'n ti per ve
chhar mai a ni. Hemi tum zet hi chuan tho tiat leka intihtet theih chu
nisela ka thlawk bo daihin ka ring hial a ni.

Mizote hian mizote "Mizona" zahpui miah lova an lo lantir thin
tawhna chuan tuifinriat ral kaiin khawvel a deng chhuak ve dawn ta ni
berin a langa, ramdang hming inphuahchawpa, (Krisntian-na hming tiam
lo vin) lem-ang-derna lemchan hnawlin Mizote MIZONA hming hi chawisan
zel atan a va tha tak em!!

Kan Bible Thianghlima Genesis hun atang reng khan thlahtute hnam
leh chi chu hmeichhe lama chhut ni lovin, mipa lam atanga chhut chhoh
zel a ni a. Nimahsela, an chhungkaw hming intawm (Surname) anga an
hming tawp lama an hmanna a awm meuh lo tih theih a ni. Hming sei
puipui a awm a, an ziak zawm vek thin a, thumal hrang hrang belhkhawm
ni mahse, hmingtak, hming bik (Proper noun) a nih avangin an ziak zawm
vek thin niin a lang.

Bible-a lang hnam thlahtute, keini Mizote, Naga te leh tlangmi
thenkhatte hi Pa hman chhawmtute (Patrilineal kinship system) kan ni
a. Pate hnam chhawmtute kan ni. Heng, Kawlte, Rakhine te, Mon te, Shan
te leh hnam thenkhat te hi chu hnam (family name) pawh nei chuang lo,
Pate hnam leh nute hnam chhawm chuan tur nei hran lo an ni a,
(Bilateral kinship system) an tih zinga mite an ni thung.

English te, American te, French te, German te, Italian te leh
European hnam tam tak te pawh Pate lam hnam leh chi (Surname) chhawm
zui zeltute (Patrilineal kinship system) an ni, Nute lam atanga chi
chhuina an nei bik lo. Mipa lama(Hnam ti mai ila) Surname chhawm
zuizeltute an ni.

Entirnan:- William Brown-a fapa chu Jimmy Brown, Jimmy Brown-a
fapa chu Tony

Brown-a tih a lo ni ta zel a, (Brown hnam an ni ta a
ni)

William Brown-a fanu Susan Brown-I chuan William
Smith-a chu pasalah

a neih chuan a pa hnam (Surname) paihin Susan
Smithies tih a lo ni tawh

zawk ang.

Chutiang chuan Mipain Pa hnam a rochun chhawng zela, hmeichhiate
erawh chuan pasal an lo neih chinah chuan Pa hnena a hnam (Surname)
kha a tawp ta a, a pasal hnamah (Surname) a lut ta a ni. Hetah hian
keini Mizote nen kan inang ta lo va, mizo hmeichhiain pasal lo nei mah
se, a pa hnam kha a thih ni thleingin a vuan zel a. Mimahsela, a fa
hrinte chuan a nu hnam an rochun tawh lo a ni.

"A her zel e, a her sang zel e" tih hla ang mai khan hun a lo
inher sang zel a, khawvel finna lehthiamna Digital or Computer
Technology hun a lo inher chhuak ta a. Hengte hian khawvel thlir dan
te, nun kawng te, khawsak dan kawng te leh thil dang tam a tidanglam
zo ta a, kan khawvel thlir dan te pawh a lo zau ta hle a ni.

Tu-khaw huatthu chang suh se, kan lo "Sap" ve ta nial-nual a,
kan ngaihsan leh kan entawn ber sapram nun (life-style) leh an hming
ziak dan mil zawmnga hming ziah dan entawnin (Imitate) kan hmingte
pawh kan lo ziak "sap" ve ta nual zel a. Kan mithiamte leh kan milian
neih zinga thenkhatte'n intihsap nan taka Zonun kal pela hming ziah an
lo ching ta hle a. A dik tak chuan Mizo nihna Identity zahpuiin ze
thup nan hnam dangte hming chu a zul-zuiin hawh chawpa inthuam nan kan
hmang a ni ber awm e. A nepna berah pawh kan hming tak leh hming bik
(Proper noun) chu hlawm hnih, hlawm thumah kan han then hrang talh a.
Hei pawh hi bumna leh mitdawivaihna thil mai a ang hle. Surname emaw,
Christian name (First name) pawh ni hawt lo, ni anga lantir tum vang a
ang zawk.

Zawlnei Isaian "Hawh teh u, I ngaihtuah tlang teh ang u" tia
Jerusalem mipuite a sawm ang zet khan kan hun tawng lai mek hian Mizo
hming ziak dan hi ngaihtuah tlang turin, Zofa khawvela cheng te hi "
Hawh teh u" ti meuhin min sawm ta niin a lang. Tunlai khawvel thiamna
leh finna Information Technology (IT) hunah hian khawvel mite
hawizauna leh inhriattawnnate a lo darh zau nasa ta em em a, Ram hrang
hrangte nen inchenpawlhna leh inbiakpawhna hmunah First name or
Surname neihve tulna a lo awm ta zel a. Mi thenkhatte pawhin an lo
hmang mek tawh bawka, hman dan erawhchu a inang lo nuaih thei.
Kawikawm thin ang thata rualin hman theih a duhawm a, a nghahlelhawm
hle a ni.

Keini Zofate pawh hian chhungkaw hming (Surname) tih theih tur
chuan Pa hnam rochun kan nei theuh a, phuahchawp ni lo, Patrilineal
Kinship System hmangtute kan ni a, hmuh theihloh-ah, thu-ah leh
hriatnaah kan hnam (Surname) nghet takin kan vawng thung a ni. Sapram
mite angin hmuh theihin kan hmingah kan hnamte hi ziak lang ve ta mah
ila thil dik lo leh phuahchawp mai chu a ni bik hauh lo vang le!!
Buaina tam tak chu a kiang ngei ang tih a rinawm, hming chungchangah
chuan sapram mite angin chhungkaw hming intawm (Surname) hnam bik kan
nei theuh tih erawh chu hnial rual a ni bik tlat lo.

Kan hnambik-te hi Surname ang a kan lo hman ve takah chuan kawng
ro nei taka hman chu a tul ngei ang. Kan mizo identity hlu tak mipa
leh hmeichhia hriat hran theih ngeia "A" leh "I" phatsan lo va hman a
tul ngei ang.

Entirnan: L.S. Khiangte ti lovin, L.Sanga Khiangte or L.Sangi
Khiangte tiin, etc.,

L.T. Chhangte ti lovin, Lalthanga or L.Thanga Chhangte
tiin, etc.,

Tin, Hnam peng hrang neuh neuh khai khawmtu hnam hlawm lian chu
hmang lovin, hnambik chu hman ni thei se.

Entirnan: Hualngo or Chhakchhuak ti lovin, Lalsanga Cherput,
Chalthleng etc.,

Tin, Baptisma or Christian-na hming (A bik takin RCM) hming
hmasa berah (First Name) ni se.

Entirnan: Paul Liankunga Kawilam or Paul L.Kunga Kawilam tiin,
etc.,

Kan hnambikte hi surname anga kan lo hman ve chuan hming inangte
pawh a hriat hran theih tawh anga, chipui-hnampuite pawh awlai takin
sapram mite ang khuan kan inhre tawn thei tawh dawn a ni. Chumai bakah
tunlai Computer Technology thilah te, Global khawvelah te, ramdang
nena inkungkaihna hmunah te pawh a fel thei zawk mahin a rinawm.

Kan Mizo huap chhunga hnambikte hi mi tam takin Surname
(Chhungkaw hming)-ah an hmang mek a, a thenin an lo hmang lem lo va, a
hmang mekte leh a la hmang rihlote inkarah indeu-tawnna leh insawisel-
tawnna thawm-riva hriat tur a awm meuh loh avangin a tha tlangah ngai
rih phawt ila. Kei ka hmalamthlirna (perspective) ah chuan kan Mizo
identity leh literature silhfen thar turah ka ngai (ka beisei).

Thian dangte'n engtin tak ngai ve maw? !!


Capt.Lianhlira
Yangon

From: Zonun Group Mail

No comments:

Post a Comment